نقد و بررسی فیلم باربی ۲۰۲۳

فیلم باربی حقیقتا از اون فیلمایی بود که با سر و صدای زیادی منتشر شد و انتظار اولیه‌ام این بود که صرفا یه فیلم سرگرم کننده باشه اما از همون اول، شروع کرد به طرح رویکرد‌های اجتماعی در مورد حقوق زنان و از شخصیت باربی به عنوان یه نماد استفاده کرد.
ما خوب میدونیم که موضوعایی مثل فمنیسم و نژادپرستی چقدر توی هالیوود داره بهش پرداخته میشه و تبدیل به یه جور مد شده، بحث اینه که سازنده‌ی فیلم میخواد که ما دقیقا همون قضاوتی رو انجام بدیم که خودش انتظار داره؟ یا داده‌هایی رو از طریق فیلمش منتشر میکنه و قضاوت رو به عهده‌ی خودمون میذاره؟

این موضوع، فقط در مورد فیلم باربی صدق نمیکنه؛ خیلی کارای تاپ هستن که منتشر میشن و طرفدار تعصبی هم پیدا میکنن اما طرفدارا به این موضوع اهمیت نمیدن که راوی فیلم، اصلا هم بی‌طرف نیست و به شکل هدف داری سعی داره ایده‌ یا باور خودشو منتقل کنه و بیننده رو وادار به گرفتن همون نتیجه‌ای کنه که خودش میخواد.

باربی به عنوان شخصیتی برای کودکان شناخته شده ولی این فیلم کمدی، لزوما محتوای سرگرم کننده‌ای برای بچه‌ها نداره و بعد از انتشارش، هیتای زیادی از طرف بیننده‌هاش گرفته، منجمله ایراد به باورای فمینیستی افراطی‌ای که بهش پرداخته شده.
اشاره‌ی این فیلم به فمنیسم، اشاره‌ی کاملا مستقیم و صریحیه و این به خودی خود چیز عجیبی نیست. شما نیازی نیست که از مخالفای سرسخت فمنیسم باشید که بتونید ایراد توی روایت این فیلم رو درک کنید. این فیلم، صرفا نمیگه که باید به حقوق زنان توجه بشه بلکه صریحا مردا رو توی قسمتای مختلفی تحقیر کرده.
توی بخشای پایانی فیلم که دوباره کنترل باربی لند به دست زنا میوفته، جوری با مردا برخورد میکنن و همه چیزو ازشون میگیرن که انگار اونا موجودات احمقی هستن که هیچی از مدیریت سرشون نمیشه و اگه بخشی از مدیریت شهرو بهشون بسپارن، قراره همه چیز رو خراب کنن.

هیچ کس این وسط نمی‌پرسه که اگه مدیریت سابق شهر، یه مدیریت سالم و معقول بوده پس چرا همچین آشوبی درونش درست شده؟ آیا برخوردی که با مردا صورت میگرفت و توقعاتی که ازشون داشتن، خواسته‌ی معقول و منطقی‌ای بوده؟

توی این فیلم، ما یه دختر نوجوون رو داریم که با مادرش به باربی لند سفر میکنه. اون و مادرش هر دو دوره‌ای از بحران رو تجربه میکنن و سعی دارن که به باربی کمک کنن تا راهشو پیدا کنه. یکی از جمله‌هایی که این دختر نوجوون میگه اینه که تو فرهنگ آمریکایی، مردا از زنها متنفرن و زن‌ها هم از زن‌ها. این اصرار نویسنده به جنسیتی کردن چنین مشکلاتی بعضا افراطیه.
بر اساس این جمله، پس فقط مردا هستن که هوای مردا رو دارن و زن‌ها هم به مردا علاقه دارن در حالی که واقعا همچین موضوعی وجود نداره. جامعه‌ای که درونش همدلی نیست، به یک اندازه افراد درون خودشو منزوی میکنه.

فیلم باربی به لحاظ محتوایی، می‌تونست یه ایده‌ی جالب و سرگرم کننده باشه و حتی با کمی درایت، محتوایی رو عرضه کنه که بیننده رو در مورد مفهوم همدلی و عشق، به فکر فرو ببره اما بیشتر شده شبیه آتش بیار معرکه و زدن به طبل همچین افکاری که صرفا بیشتر می‌تونه بین آدما اختلاف بندازه و اونا رو از همدیگه متنفر کنه. آدمای دنیای واقعی مثل مردای دنیای باربی لند نیستن و توصیفات این فیلم هم جواب روشنی به خیلی از سوالات رایج در مورد فمنیسم نداره.
این فیلم منو یاد زمانی میندازه که بحثای فمنیستی تازه توی توییتر فارسی راه پیدا کرده بود و بعضیا سعی میکردن افرادی که به فمنیسم نقد دارنو با رسوا کردن در مورد اینکه کتابی در این مورد نخوندن و چیزی در مورد فمنیسم نمی‌دونن شکست بدن. کسایی که خودشونم لزوما هویت و رزومه‌ی روشنی نداشتن و الان بعضی‌هاشون اینقدر برای خودشون حاشیه درست کردن و بدنام شدن که حتی نمی‌تونن با اسامی سابق، فعالیتی انجام بدن.
جنبش فمنیستی خودشو در موضعی میبینه که میتونه بدون خشونت و روشای بدوی، نوعی عدالت رو اجرا کنه اما قدرت از اینجا نمیاد که شما بتونید صرفا به کمک ناکارآمد جلوه دادن یه گروه خاص، اونا رو کنار بذارید و حرف خودتون رو به کرسی بشونید. فمنیسم حتی اگه هیچ مردی رو جلوی راه خودش نداشته باشه، تا زمانی که یه ایده‌ی عملی نداشته باشه نمی‌تونه به عنوان یه باور جمعی پذیرفته بشه.

پافشاری روی این موضوع که مردا همیشه با مزیت قدرت فیزیکی تونستن موقعیتای مهم رو به دست بیارن دلیل بر این نمیشه که یک ایده‌ی بد دیگه بیاد و جایگزینش بشه. جنبش فمنیستی ایرادای درون مردسالاری رو میبینه ولی ایرادایی که خودش داره ازش ضربه میخوره و در حد یه ایده‌ی پشت ویترینی نگهش میداره رو نمیبینه.

اگر نابرابری‌ای وجود داره و جایی توی این دنیا داره به گروه نژادی یا جنسیتی یا افرادی توی سنین بخصوص ظلم میشه، به شکل بدیهی شما راه‌حلو باید توی ایده‌هایی جست و جو کنید که همدلی بین آدما رو افزایش بده. حالا بگید که فمنیسم واقعی این نیست یا شاخه‌های مختلفی داره. افکار و باورای اینچنینی با حاملین‌شون هست که اجرایی میشن و معنا پیدا میکنن. فمنیسم واقعا اونقدری که توی هالیوود بهش پرو بال داده میشه بالی برای پریدن داره؟ آیا واقعا تعداد شخصیت‌های شاخص این جنبش که افکار و رفتارای افراطی ندارن به تعداد انگشت‌های دست میرسه؟

جمع‌بندی
به همون دلیلی که ساختن هزار تا فیلم در مورد افکار ضد نژاد پرستی قرار نیست که لزوما نژادپرستی رو ریشه کن کنه، فمنیسم هم قرار نیست تحت لوای همچین سینمایی به اعتبار و قدرت بیشتری برسه. نژاد‌پرستی یا افکار جنسیت زده، جزو باورای جمعی هستن و شیوع‌شون به اندازه‌ی غذای رایج یه ملته. همون طور که باربی‌ها فقط توی دنیای باربی لند خوشحال و بهره مند از یه دنیای فانتزی هستن، فیلمای فمنیستی هم فقط توی هالیوود هست که مخاطباشونو به هیجان میارن و مدتی سرگرمشون میکنن.