چرا کریستوفر نولان یه کارگردان نقد نشدنیه؟
کریسوفر نولان، از اون کارگردانایی هست که حتی اگه اسمش رو ندونید، اینقدر فیلماش حتی از تلویزیونای خودمون پخش شده که نسبت به اتمسفر فیلماش، به یه آشنایی نسبی رسیده باشید یا چند تا سکانس جالب از این فیلما رو یادتون مونده باشه.
کار منتقدا اینه که نادیده‌ها، ناشنیده‌ها و ناگفته‌های یه اثر رو به رخ بکشن و سوالات مختلفی رو مطرح کنن. اما وقتی قرار باشه کارای نولان رو نقد کنید باید آماده‌ی رو به رو شدن با خیل عظیمی از افرادی باشید که شدیدا روی نولان و کارای خاطره‌انگیزی که تولید کرده تعصب دارن. زیر سوال بردن کارای نولان، مثل اینه که بخواید به دین و عقیده‌ی دیگران توهین کنید. اونها شما رو متهم میکنن به سطحی‌نگری، ناشی بودن، کودکانه رفتار کردن و بسیاری مسائل دیگه.

کریستوفر نولان هم مثل هر فیلمساز دیگه‌ای منتقدینی داره که کاراشو زیر سوال میبرن و از بازخوردای منفی هم نمی‌ترسن، چون دنیای فیلم و هنرهای نمایشی، براشون چیزی فراتر از کارای گیشه‌ای و پرفروشه. با فرهنگ عمومی هم رودروایسی ندارن و رسالت خودشون رو عملی میکنن.

کارای نولان، به لحاظ بصری، بی‌نقص و جذابه و پیچیدگی‌های زیادی رو به نمایش میذاره. حتی ناشی‌ترین بازیگرا هم وقتی توی فیلم نولان ظاهر میشن، مثل یه تیکه خمیر، قوام میان و چند سکانس حرفه‌ای، ازشون به جا میمونه. داستان‌هایی که نولان به سراغشون میره هم حسابی تراش میخورن و پر از دیالوگ‌ها و اتفاقات پیچیده و در عین حال، دیدنی و جالب میشن.
همین ظرافتا هست که تعصب مخاطبا رو افزایش میده و نمیذاره و محتوای فیلما رو ببینن یا تحمل اینو داشته باشن که کسی محتوای کارای نولان رو زیر سوال ببره.

عناصر یه فیلم خوب، فقط جلوه‌های ویژه، دیالوگ‌های سنجیده و تدوین جالب نیست. وقتی از تاثیر نهایی یه اثر صحبت میشه، شما با چیزی به اسم محتوا طرف هستید و این یعنی، همه‌ی احساسات و پیام‌هایی که از یه فیلم دریافت میکنید. اگه فقط بخوایم به پیغامای مثبت و آشکار فیلم توجه کنیم، مثل اینه که اجازه میدیم دچار خطای دید بشیم و تاثیر پنهان یه محتوا، از چشم ما دور بمونه.
نولان فیلم‌ساز خوبی هست اما محتوای کارایی که ارائه میده، مثل خیلی از فیلم و سریالا و آثار نمایشی، می‌تونه مشکلاتی داشته باشه و بعضا پیغامای بدی رو منتقل کنه.
کمتر اثری از نولان هست که واقعا ذهن مخاطب رو برای قضاوت، به چالش بکشه. اتفاقا اون از جمله فیلم‌سازایی هست که پیغام رو به مخاطب خودش تحمیل میکنه و خوراک افرادی هست که به سادگی، تاثیرپذیر هستن و دنبال افراد تعصبی‌ای میگردن که باهاشون هم صدا بشن و نوعی گروه‌زدگی رو در دنیای فیلم‌بازا ایجاد کنن.

پیغامای مثبت کارای نولان، عمدتا بسیار کلیشه و ساده هستن؛ که البته کلیشه و ساده بودن، به خودی خود بد نیست؛ اما نکته اینجاست که پیغامای منفی و جانبدارانه شون، اونقدری خوب پنهان شدن که توسط مخاطب، نادیده گرفته بشن.
یه کار پرفروش، لزوما یه اثر هنری انسان دوستانه نیست بلکه می‌تونه اثری باشه که مطابق با سلیقه‌ی افرادی که مشتری بالقوه‌ی یه اثر هستن، ساخته بشه. یه فیلمساز که میخواد کارای خودشو توی سینماهای آمریکا یا کشورایی که یه بویی از لیبرالیسم بردن به نمایش بذاره، به این فکر نمیکنه که شخصیت یا فرهنگی که داره ازش تجلیل میکنه روی قبر چند تا فرد که حتی آشنایی خاصی با محتوای سینمای جریال اصلی ندارن ساخته شده؛ بلکه به این اهمیت میده که مشتری‌های بالقوه‌اش چقدر از محتواش می‌تونن تاثیر بگیرن و نگرانه که مبادا چیزی رو به نمایش بذاره که بهشون حس گناه بده یا باعث بشه که از خودشون متنفر بشن.

لیبرالیسم حرف از آزادی میزنه ولی آزادی رو همون مواردی میدونه که خودش میخواد. این الگویی هست که توی رفتار و تصمیمات بسیاری از شخصیت‌هایی که نولان توی آثارش در معرض تجلیل قرار میده میشه دید.

لیبرالیسم مثل یه چهره‌ی با تقوی برای ملت‌هایی عمل میکنه که خودشون هم میدونن که تمدنشون در نتیجه‌ی استعمار نژادا و ملتای دیگه ساخته شده و از این بابت، احساس ناپاکی میکنن؛ اما به کلیسای لیبرالیسم پناه میبرن و با شعار دادن در مورد آزادی و روشنفکر بودن، این احساس گناه رو از روی دوش خودشون برمیدارن. یعنی طرف فقط حین دیدن شوالیه‌ی تاریکی ممکنه با بتمن و آرماناش همصدا بشه و تحسینش کنه اما در واقعیت، میره برای همون شرکتایی کار میکنه که خودشم میدونه که دارن به چرخه‌ی فقر دنیا دامن میزنن و حتی اگه ضرر آشکاری نداشته باشن، سود خاصی هم ندارن و مثل یه واسطه یا دلال که نیازی به حضورش نیست عمل میکنن.

نولان مثل خیلی از هنرمندای دیگه، صرفا اون چیزی که برای فرهنگ عامه‌ی مخاطبای بالقوه‌اش خوش آیند هست رو تولید میکنه و به هیچ عنوان نمیشه اونو یه ایده‌پرداز پیشرو در زمینه‌ی خلق محتوای یک فیلم، به شمار آورد. چهره‌ی تطهیر شده‌ی اون به سختی به منتقدا اجازه میده تا بهش وصله‍ی اینو بزنن که این کارگردان، در مقابل محتوایی که تولید میکنه مسئولیت‌پذیر نیست و صرفا دنبال بازار پسندیه.
اینکه یه فیلم اینقدر تحسین میشه و هوادار داره لزوما به معنی شاهکار بودنش نیست. خیلی باورا و ایدئولوژی‌ها هستن که توی این دنیا، طرفدارای زیادی دارن؛ اما لزوما سالم نیستن و مشکلات زیادی رو ایجاد کردن. اینکه هزاران نفر یه فرد رو تحسین میکنن به این معنی نیست که فرد تحسین شده یه فرد همدل و در خدمت بشریته.

اینکه جمعیت زیادی به کلیسا باور دارن و با اعتراف کردن به کشیشا، بار انجام یک گناه رو از روی دوش خودشون بر میدارن به معنی پاک بودن یه کشیش یا محیط یه کلیسا نیست. کشیشا میتونن به عنوان پدوفیل هم شناخته بشن ولی تا وقتی که کارشون رو نشده، کسی این پتانسیل رو درونشون نمی‌بینه و همچنان به تقدیس کردنشون ادامه میدن.
نولان برای لیبرالا یا افرادی که حتی نادانسته الگوهای فکری لیبرالا رو دنبال میکنن، شبیه نوعی کشیش هست که بهمون حس اینو میده که می‌تونیم پیشرو، خاص، نابغه و تغییر آفرین باشیم اما الگوهایی که برای معرفی چنین شخصیت‌هایی استفاده میکنه خیلی ناکارآمد و بعضا سمی هستن.
توی فیلمای نولان، دیگه اهمیتی نداره که شما چقدر در مقابل ثروت یا دانش خودتون بی‌مسئولیت بودید و در مقابل سو‌استفاده‌ای که از قدرت شما میشد سکوت کردید، فقط بخشای ملودرام زندگی یا لحظات نفسگیر مبارزه و تحسین شدن هست که به تصویر کشیده میشه.

جمع‌بندی
امثال نولان، هنرمندای خوبی برای تطهیر افرادی هستن که سبب جنایات جنگی و تخریب زیادی در طول تاریخ شدن؛ سبب دامن زدن به الگوهای خودنمایی و قهرمان‌سازی‌های فیکی هستن که برای رسانه‌های کاسب کار، پول خوبی رو تولید میکنید یا تبدیل به آواتار شرکتای فیکی میشن که ارزش سهام خودشون رو با دلالی و سودجویی از مردم بالا میبرن؛ اما وانمود میکنن که دارن به پیشرفت رفاه دنیا کمک میکنن.
اگر شما هم از جمله افرادی هستید که راجب نولان و کاراش تعصب دارید و به کسایی که نقدش میکنن حمله میکنید و مهارت خودتون در تحقیر کردن بقیه رو افزایش میدید، شما هم درگیر همون بی‌مسئولیتی امثال نولان در مقابل محتوا هستید. شما نمی‌ذارید که عیب یک کار دیده بشه و به بلیعده شدن و بیمار شدن یه جامعه با انواع محتوای سمی، کمک میکنید.